Van Indisch zwijgen tot zelfexpressie: De paradoxale cultuur van de Indo’s en Molukkers?

Mijn Molukse vrouw en haar vriendin doen binnenkort mee met een Indisch-Molukse theatervoorstelling genaamd Cerita Kita. Ze zijn gevraagd om een Pencak Silat-uitvoering (Indonesische krijgskunst) te laten zien. Cerita Kita is een mooi voorbeeld van hoe derde en vierde generatie Indo’s en Molukkers steeds meer van zich laten horen. Zo organiseert deze generatie allerlei evenementen om hun Indische en/of Molukse cultuur te tonen. Podcasts, Indonesische/Molukse openluchtfestivals, Indonesische en Molukse krijgskunst. Vanuit allerlei kanten is deze generatie gedreven om aan zelfexpressie te doen; het uiten van wie je bent en waar je vandaan komt.

                  Het is natuurlijk prachtig dat deze generatie zulke evenementen onderneemt. Zo blijft een stukje Indische en Molukse cultuur in Nederland in leven. Maar vanuit psychologisch oogpunt is het ook merkwaardig. Zo weten we dat Aziatische en Westerse mensen verschillen in culturele oriëntatie. Mensen die opgroeien in Westerse landen ontwikkelen een individualistische en onafhankelijke culturele oriëntatie waarin zelfexpressie wordt aangemoedigd. Echter, mensen met een Aziatische achtergrond hebben doorgaans een collectivistische en afhankelijke oriëntatie. Bescheidenheid en terughoudendheid zijn dan positieve eigenschappen.

                  Die bescheidenheid en terughoudendheid zijn waarschijnlijk verwant aan het Indisch zwijgen; de terughoudendheid van Indische en Molukse ouderen om te praten over de oorlog. De tweede, derde, en vierde generaties hebben gemerkt dat hun ouders/grootouders dikwijls niets wilden delen over het mogelijk trauma dat zij hadden opgelopen in de oorlog. Vanuit wetenschappelijk onderzoek is bekend dat mensen die een trauma hebben ervaren gereserveerd zijn om hierover te praten. Zaken als schaamte spelen hierbij een belangwekkende rol. Cultureel-psychologische factoren kunnen echter ook bijdragen aan het Indisch zwijgen. Recent onderzoek laat zien dat Aziatische mensen minder details prijsgeven wanneer ze praten over hun ervaringen dan Westerse mensen.

                  Het feit dat Indo’s en Molukkers aan zelfexpressie doen, zou gezien kunnen worden als paradoxaal. Immers: via deze zelfexpressie willen ze iets delen over hun cultuur terwijl juist in de Indische en Molukse cultuur bescheidenheid gepast is. Toch is hier niets paradoxaals aan. Indo’s en Molukkers in Nederland hebben niet alleen culturele waarden en normen vanuit Indonesië. Door de generaties heen hebben ze zich ook de Westerse cultuur eigengemaakt, een fenomeen dat te boeken staat als acculturatie. Zelfexpressie en bescheidenheid gaan dan hand in hand. Dat klinkt tegenstrijdig, maar niets is mooier om tijdens een theatervoorstelling te zien hoe met gepaste bescheidenheid mijn vrouw haar Pencak Silat laat zien.